Eksena sa Hard Rock Cafe...

       Nuong 1980s,  ako'y namasukan bilang research and development designer sa isang maliit na kompanya sa may Timog, Quezon City. Gumagawa ito ng mga miniature na bagay. Mahilig ako sa mga miniature. At model-making. Maliit pa lang ako, gumagawa na ako ng model ng bahay....tapos susunugin ko, kunwari me sunog...

       Isang araw, mga alas-3 ng hapon, pumunta si Bosing sa kwarto ko, at sinabihan ako na lalakad kami at may i-do-drowing ako. Sa Hard Rock Cafe. Hmmmm.....bago ito..sosi....(nuong 1980s kasi, isa lang ang Hard Rock, sa may Ermita, yun ang orig.) Okey po, sabi ko, at maya-maya pa ay niyaya na ako sa kotse niya. Itong si bosing, medyo bata pa nuon, ay galing sa angkan ng mayaman sa Bacolod. Tawagin natin siyang Rolly boy....hehe....

       Si Rolly boy, antulin magpatakbo ng kotse. Naninigarilyo ng Malboro, pero ayaw niya ang kausap niya ay naninigarilyo: mabaho daw. Pero siya, hindi. At kahit matrapik pa-Maynila, nakarating kami dun ng less than 1 hour. Pero dun kami tumigil sa may Mapua sa Intramuros. Me dadaanan daw siya. So, antay ako sa kotse, na kabilin-bilinan niyang 'wag ko raw pakialamanan ang stereo. Antay ako, at dumilim na. Mahigit isang oras na, mga 6 ng gabi, ng bumalik siya, at me kasama pero hindi sila sumakay. Seksi si babae, at sabi "Rolly, wont you join us?" "Nope, I still have a job to do. Enjoy Freddie!" sabi ni Rolly boy. Si Freddie Webb pala kasama at yung babaeng seksi ay si Carmi Martin pala. Galing sa shooting ng Chicks to Chicks na palabas nuon sa TV sa Channel 13. Aba, lintik din itong si Rolly boy, shobiz!!!.(Sa tutoo lang po, di po showbiz mukha ni Rolly...well..pede po sa Regal Shocker...)

Model lang po itong babae sa photo....ganda noh..

So, ayun, punta na kami sa Hard Rock. Nanlaki mata ko. Ganda!!! Me eroplano na sumalpok sa window. Ganun ang design sa facade. Tapos, tapos, marami video tv sa wall, na iisa ang palabas: MTV. Kauumpisa pa lang po ng MTV ng panahon na yun kaya normal lang po na tumulo laway niyo habang nakatulala sa tv monitor. Wala pang masyado tao, pero, isang maganda at saksing babae (seksi po talaga) ang sumalubong, with open arms, literally....kay Rolly boy. "Welcome Rolly!!"  Hmmmp...beso, beso sila..hmmp...ako, nagmukhang magbabanana-kyu sa tabi....Mga ilang saglit, ipinakilala naman ako. Haaayy  sa wakas.....

       "Eto si Paul, ang aking chief artist designer.". "Hi Paul"...Open arms ako....alang beso-beso.. "Helo po Ma'am."....yun lang nautal ko kasi talagang maganda ang babayi....."Me ipagagawa ako kay Paul, so, okey na ba?" sabi ni Rolly. "Okey na, it is ready upstairs" anya ni magandang babayi..
Umakyat na kami at sa taas, mas maganda ang design. Me pating na nasa ceiling, neon ang lights, medyo madilim, pero parang 'asa Amerika na ako. Pers taym ako makapasok dun. Itinuro sa akin ang isang parang furniture...ng lapitan ko, jukebox pala. Wurlitzer!!!! (Sa kapakanan ng mga totoy  at nene, ang jukebox ay isang aparato na kung saan nandun ang mga plaka. Ang plaka ay parang cd pero mas malaki, kasinlaki ng plato.Maghuhulog ka ng barya sa jukebox, me pipindutin ka na button para mapili mo mga kanta, at kapag okey na, press mo ..hindi enter..play..yun..tugtog na.) At ang Wurlitzer ay isang kompanyang amerikano na gumagawa ng musical instruments at pati nga jukebox. Sikat ito, at maganda , at kung meron ang lolo mo na Wurlitzer, kunin mo na at napakamahal niyan!!! (Wag mo kunin, hingin mo..antique yan, pati lolo mo....)

Sampol ng isang Wutlitzer Juke box
mula sa isang imahe sa google

       Gusto ni Rolly boy na i-drowing ko ito up to the minutest detail at ilagay ko ang aktuwal na sukat, pati ng mga turnilyo. Balak niyang gumawa ng miniature nito. "Ayos!!! Maganda idea!", at natanong ko, "tutugtog din ba ito Bosing?" "Gago!!" sabi ni Rolly boy, "eh ano tunog nun, tunog ipis!!! Hinde, miniature na ganyan, pero lalagyan ng lipstik. Kausap ko Avon, i-propose ko sa kanila, sa kanilang anniversary, limited edtion" Ahhh...okey...yun pala. So, ayun, umpisa na ako gawa, habang kuha ng litrato si Rolly boy. Umalis, kinausap ulit si babayi. At pagbalik, sabi ni Rolly boy, "Paul, nagsabi na ako. Kung ano orderin mo, ibigay. Mauuna na ako at punta pa ako sa disco with _______. "  Artista po binanggit niya, na kabit niya. Andyan pa po si artista. Medyo laos na."Sige boss", sabi ko. Patay, sakto lang pasahe ko...pero eto ay mula Timog, papauwi! Eh nasa Ermita ako....bahala gang na.....

       So, sige, banat ako, sukat, drowing, rough lang, yun maiintindihan ko.Sa opisina ko na aayusin. Inabot ako ng 9pm. Umpisa na ng inuman. Me waiter na nakatanga sa tabi ko. Sabi ko "Me binilin boss ko, kung me gusto ako orderin." "Oo" sabi ni waiter, "bigyan ka daw Pepsi" ."Yun Lang?!?!?!" "Oo, at kung oorder ka spagheti, ilista daw at resibuhan, at ipadala sa iyo, para mabawas daw sa sahod mo.." putris...... loko talaga itong si Rolly boy.....

       Di ko na hiningi ang softdrinks, at tinapos ko na ang drowing. Naglakad ako mula Ermita hanggang sa Taft avenue. Sumakay akong jeep papauwi. Meron pa akong extra-bantay-pitaka kaya umabot ako. Mga magaalas-onse na ako dumating. Kumain, natulog....zzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzz.....

       Sa madaling kwento, nagawa ko ang final drawing, lahat ng angulo, front, top, back, left side, right side, complete details with actual measurments, pati yung mga korte.Asar ako ke Rolly boy, kasi, ginabi ako, nagutom, wala namang extra pay. Tumagal lamang ako dun ng isang taon lang, dahil nakakita ako ng ibang mapapasukan. Tatlong taon na akong wala duon pero pinababalik pa niya ako, at ino-offeran ng malaking sahod, pero di na ako bumalik.

       Sa pagninilay-nilay ko noon, hindi siya okey na boss. Kung inalagaan niya ako, baka tumagal ako sa kanya. Gusto ko ang work, at maayos ang mga kasama ko, pero parang wala siyang paki sa empleyado niya. Ang importante sa kanya ay ang kita ng kompanya niya at ang sarili niya. Pero teka.....meron din palang maganda. Sa kanya ko pala natutunan ang pagsukat ng isang 3d na bagay sa pamamagitan ng papel. Sa kanya ko natutunan ang iba't ibang estilo at paraan sa paggawa ng models. Sa kanya ko natutunan ang detelyado at maayos na presentasyon ng isang drawing. Gumamit ng sari-saring mechanical drawing instruments, magbasa ng vernier caliper. Gumamit ng plastic moulds at gumawa ng isang modelong miniature na John Bull Train na ipinadala sa Smithsonian Institute sa Amerika... Natuto pala akong magtiyaga, na kahit gutom, ay dapat gawin ang trabahong utos ng amo. At gawing maayos ang trabaho, kahit asar ako. At sa kanya ko rin natutunan na huwag basta maniniwala sa sinasabi ng boss mo....Okey din pala si Rolly boy...

       Wala na ang opisina sa Timog, nang minsan madaan ako nuong 2010. Di ko alam kung buhay pa si Rolly boy ng Forbes Park. Pero tuwing maalala ko siya, nangingiti ako. Kahit ganun ang trato niya sa akin, sa mga empleyado, maayos naman kaming sumahod sa oras, maayos niyang hinuhulugan ang aming SSS, ang medicare, at walang panahon na na-delay ang sahod. Ganyan siguro ang tao, minsan nakaka-asar  pero kung hahalukayin mo, me maganda naman. Siguro, ganun lang siya. Siguro, ganun din ako. Me naasar din, pero kung hahalukayin mo, me maganda naman naibibigay. Saan ka man naroroon Rolly Boy, nagpupugay ako sayo. Salamat at, kung magkita ulit tayo, ako na ang magyayaya sayo sa SM FoodCourt. Kain tayo ng pisbol at tokneneng, baka kasi di kapa nakakin nuon....

Mukha ka bang Maskara.......

Nuong ako'y Jeproks pa

     "Hubarin mo ang iyonggg maskaraaaaaa.....upang ikaw ay makilalaaaaa..." hirit ni Joey 'Pepe' Smith sa kanilang awiting Maskara nuong 1974. Meron din kantang ginawa ang Eraserheads pero palagay ko, mas gusto ko yun sa Juan dela Cruz. Mas nauna yun at mas orig. At panahon ko yun....panahon ng jeproks.

     Halos lahat ng artist ay nagdaan siguro sa paggawa ng maskara. At halos lahat din siguro ng lalaking artist ay natuksong magsuot ng maskara......maskara sa mata. Isa na ako dun. Maiksi kasi pilik-mata ko.
Nung maliit pa ako, me mga tindang maskarang karton, na kalimitan, mga superheroes o horror. Yun bang gawang karton lang, me butas sa mata at ilong, at meron rubber band pansabit sa tenga. Madalas nga, natitiklop ang tenga ng mga bata kaya madaling matanggal.  Gumagawa na ako nuon ng maskara yari sa folder na dilaw, yung long folder na gamit natin pag-submit ng projects sa eskwela. Ginagaya ko ang estilo at sariling disenyo at kulay ang gamit ko. Tapos, ng magpunta ang aking tatay sa Hawaii nung 1960s, me inuwi siyang 3 maskara: yun tipong 3D na, yun me korte. Isa sa akin, si Bugs-Bunny, isa sa kapatid kong lalaki, clown naman, at isa sa kapatid kong babae, mangkukulam na magandang babae.  Wala pang tinda sa Pilipinas na ganun kaya pag suot ko yun,lumalabas ang ilong ko sa maskara dahil feeling mayabang ako nun sa mga bata-batuta sa kalye.

     Nang ako'y magkolehiyo, ang aking syota nuon ay naturuan sa klase nila na gumawa ng maskarang 3D. Fine Arts ang kurso niya kaya ako'y nakisawsaw sa klase nila at tinulungan ko siyang gumawa para matuto ako. Meron silang binili na clay, pero 'di yung tinda sa National. Clay na lupa talaga. Babasain mo ng tubig para lumambot. Lupa, kulay tae. Mahal daw yun. Dun namin sinimulan gumawa ng korte ng mukha ng tao. Demonyo na nakalabas ang dila  ang modelo na ginawa ko. Tapos, pinatuyo yung clay, at ng tuyo na, nagpira-piraso kami ng dyaryo, para gawing paper mache. Tinapal namin yun sa clay na mistulang naging hulmahan, hanggang sa kumapal. Matagal na proseso kasi, basa yun gawgaw na paste na ginawa namin.Inabot ng 1 week bago ito kumapal ng mga 7 layer na pira-pirasong dyaryo. Tapos, inalis namin dahan-dahan sa hulmahan, at medyo niliha para kuminis, at nang ito'y makinis na, binutasan ang lugar sa mata, binutasan sa ilong, at sinimulan lagyan ng pintura at disenyo. Water-based paint ang ginamit (latex o acrylic, pwede). Dahil pers taym gumawa, ang maskarang demonyo na ginawa ko ay ubod kong yabang na isinuot at lumabas sa kalye. Nagtawanan ang mga bata-batuta at hindi natakot. Nang makita ako ng nanay kong suot-suot yun, hinampas ako ng walis-tingting at sinabing bakit ko raw siya dinidilaan. Akala niya mukha ko yun.

     Maskara ang suot para magpanggap. Maganda yun nakakatakot. Kaya nung me pamilya na ako, pinilit kong magkaroon ng rubber mask na tinda kapag halloween.Yung talagang isinusuot sa ulo, na mukhang balat talaga, me buhok, at nakakatakot. Palagi kong binubuska ang anak ng kapitbahay namin, at minsan, sa sobrang takot ay nilagnat. Nagalit ang dati kong syota na misis ko na sa mga kagaguhan ko sa mga bata-batuta.

Ang apat kong anak ay yung apat sa gitna. Yun dalawa sa dulo
mga pamngkin ko. Yun asa gilid, mga bata-batuta.

Ako nung 1960s

     Ngayon, marami ng tindang maskara, at meron kang mabibiling plain na maskara, walang kulay at dekorasyon, at me kasama itong pangkulay at brotsa at nasa sa iyo kung paano mo pipintahan ito. Makakabili ka nito sa mga mall, sa Toy World, sa National, sa SM. Ine-encourage nila ang bata na magdisenyo ng sarili. Maganda, dahil nahahasa ang imahinasyon ng bata. Masarap magsuot ng maskara, dahil sa tutoo lang,  marami tayong pangarap: magpanggap na Darna o Captain Barbel o Spiderman. Yung apat na anak kong babae, meron silang Teenage Mutant Ninja Tartol na maskara.

     Mahilig tayong magpanggap. Ang masaklap, me pagkakataon na ang 'maskara' natin ang siyang nagiging mukha na natin, at tayo ay nabubulag na sa realidad. Nagpapanggap, nagtatago, sa likod ng maskara. Ako'y minsa'y nabuhay sa likod ng maskara. At hindi maganda, dahil alam kong hindi tutoo, pero panay arte ko para lang mapaniwala ang ibang tao.  Nagtatago, para di matuklasan, pero sino naloko ko? sarili ko.....

     Ngayon? Tunay ko ng mukha yan.Wala ng maskara yan. Di na kailangan sapagkat ang ibinigay Niya sa akin, ay buong-puso ko nang tinanggap. Hindi ko na hangad ang magsuot ng 'maskara', at lalong ayaw ko ng magsuot ng 'maskara' ng iba. Kuntento na ako sa aking 'mukha', sa aking buhay. Masaya na ako at nagpapasalamat sa Kanya.

"Kung ikakasal na ang mga anak kong dalaga, siguro, magme-make-up naman ako, at maglalagay ng mascara sa mata. Patatawarin niyo naman siguro ako...."

Kamayan Blues

     Lintik din itong si Pedro...antindi humataw!!!! Lunes, padating pa lang. Nayanig kami nung gabi, at buong Martes, delubyo. Basag ang ilaw ko sa gate, wak-wak ang yero ko sa gilid ng halaman, at halos lahat ng saging na saba, tumba. Oo, si Pedring, ang katatapus lang na vagyo na dumaan sa 'Pinas.Di biro ang ginawang pananamantala (pede kaya kasuhan reyp ito?). As of press time, 30 na dedbol......tsk.tsk.tsk..(kabayo sa background...)


     Hayun, nitong Miyerkules, napilitan akong mag-ayos. Lahat ng kapitbahay, walisan dito, tapon dun sa bakanteng lote. Ako, walis, lampaso, at pinutol ko ang bali-baling sanga ng Dona Aurora na tanim ko. Kinalbo ko ang Donya. At, ng malinis ko na ang harapan, buong tapang ko nang sinimulan, hawak ang dalawang itak sa magkabilang kamay, na sagupain ang mga naghambalang saging na bumagsak sa bubong ng aming bodega. Ini-imagine ko na ako yun bida sa The Lord of the Ring, The Return of the King. Yung mga saba ang mga ogre at kailangan ko silang putulin! tagain! tagpasin!


     Hataw dito ang gawa ko, hataw duon. Tumba. Putol! Bwahahahaha!!!! Daplis!!! Tinamaan ako ng sarili kong itak sa alulod ko (yun pagitan ng tuhod at paa, sa buto). An sakit nun ha! .........ayaw kong tingnan kung me dugo........tiningan ko din...meron...maliit na sugat lang...pero masakit, gumanti ang mga Ogre at sandali'y umusal ako ng isang tahimik na dasal proteksyon....

     Nang malapit na akong matapos, siyempre, pagod, madumi.....nag emote ako. Kasi ba naman, nakita ko ang mga kamay ko,...ang mga kamay na gumagawa ng mga dibuho, ng mga obra....heto,...madumi...paltos- sarado...maga.....sugat-sugat..labas ang ugat.....at naawa ako sa sarili ko.......(pasok ang tugtog ni Helen Vela..)

     Meron akong pinsan na maliit pa (5yrs old) ay me talento na sa pagtugtog ng piano. Kaya siya ay dinala sa Vienna, Austria at duon pinag-aral at nagtapos ng kurso sa musika sa pagtugtog ng piano at pagkumpas ng orkestra. Natural, alagang-alaga ang mga kamay nun. Ni hindi ata humawak ng kahoy sa syato yun eh. Naalala ko din ang aking naging direktor sa pelikula. Mataba siya, bugoy kumilos, pero ang kamay, kamay-babae. Mala-kandilang hugis na walang kalyo. Ingat na ingat dahil yun ang puhunan ng isang artist-ang kanyang kamay. Palaging pumapasok sa isipan ko na kapag ako'y nagpipinta, sinasabihan akong huwag muna maghugas ng kamay.....(pano kung umebak ako?). Pero madalas, bugbog ang kamay ko. Andyan ang magkarpintero ako (oi! ako ang gumawa ng mga kama ng mga anak ko! at kabinet!) Andyan ang mag-ayos ako ng tubong sira. Andyan ang maging elektrisyan ako. At me mga pagkakataong mason, kusinero, tagahugas-plato.....tapal vulcaseal sa bubong, putol ng punong di ko alam ba't tinanim sa ilalim ng kuryente... at sa pagitan ng pag-dro-drowing o pagpipinta yan!. Tinitigan ko mga kamay ko...labas na ugat..at madalas, nanginginig na pag gumagawa ako ng obra. Naawa ako sa mga kamay ko..kamay na marunong magpinta, mag-drowing, tumugtog ng gitara at keyboard. Kamay na puhunan ko....(emote/inarte portion)...

     Sa ilalim ng sikat ng tanghaling-tapat na araw, me ibon. Nandun at nakadapo sa kuryente.Nanginginig. Medyo nakalbo. Naalala ko: asan sila nung vagyo? S'an sila nagtago.? Pero buhay sila! Ng umulan ulit ng hapon, lipad sila, natatangay ng hangin. Pero kinabukasan, andyan na naman sila. Patong sa antenna ng tv sa bubong. Mga beterano ng vagyong Pedring. At naisip ko.....naawa ako sa kamay ko, pero me ipinakita ang Diyos sa akin sa pamamagitan ng mga ibon. Di sila nagrereklamo. Pagkatapos ng mala-demonyong vagyo, tuloy ang kanilang paglipad, ang kanilang paghanap ng pagkain, ang kanilang pagkanta. Me nalagasan ng balahibo, merong pilay, merong nakalbo (ako, medyo nakakalbo pa lang), pero patuloy silang umaawit tuwing umaga, tila ba nagbibigay papuri sa Maykapal.

     Di ako dapat mag inarte sa sinapit ng aking kamay. Tama na ang emote. Magpasalamat ka Paul, sabi ng ibon. Binigyan ka ng Diyos ng mga kamay na maraming alam gawin. Kaya ka niya binigyan ng ganyang mga kamay para gamitin mo sa kanyang ikapupuri, sa pagtulong sa paglikha ng mga bagay na ikasisiya at ikatutulong ng kapwa.Hindi ka Niya binigyan niyan para lang pangulangot o pagtanggal ng tinga. Oo, sabi ko sa sarili ko...Salamat Lord (hiya-attitude), sa mga kamay na ito. Bawat pawis na tumulo, bawat dugo na umagos, ay alay ko sayo, dahil ang lahat ng ginagawa ko ay dapat para sa iyo. Salamat sa kamay ko Lord, Salamat.......(teka, je-jebs muna ako....wag mag-alala..maghuhugas ako kahit pagod ang kamay ko sa pagtype ng binabasa mong blog ko.)

Kokon ban....

     Lahat tayo ay nagdaan sa pagdrowing. Mula ng maliit pa tayo, naging bahagi natin ang pagsusulat, at ang umpisa'y tila kalahig- manok, hanggang sa tayo ay matuto. Sa kindergarten pa lang, tinuturuan na tayo magsulat sa papel at kasabay nito ang pag-do-drowing. Madalas tayong masita, kasi, ginawa natin papel ang dingding ng bahay: puro linya, me bilog, bulaklak, taong tingting, araw, ibon na hugis puwet na baligtad.....

     Sa amin nuon, napagalitan ako kasi pentel pen pa ginamit ko. Me crack yung dingding, at ginuhitan ko ito. Ginawa kong kidlat. Ayun, tinamaan ako ng mag-asawang kidlat na palo sa wet-pu. Hanggang nagumpisa akong mag-aral at natutong gumamit ng kokon ban. 'Wag mong sabihing di mo alam ito. Ganito naman ang tawag natin sa papel di ba, kokon ban. Oo, coupon bond o tawag ng ibang sosi, typewriting paper. Sosi, kasi yun mga babae kong kaklase  nung elementary ay yun ang tawag nila. Kaming mga lalake, kokon ban.

     Iba't ibang klase ang papel na kokon ban. Nung panahon ko, madami na ito, pero gustong-gusto ko yun makinis na makapal. Corona ata yun? Kasi, ang pinapagamit sa akin ng nanay ko, yun manipis na papel at mukhang madumi. Pero kahit ano pa, mas masarap mag-drowing dito kesa dingding o notebook. Kukuha ako ng isang larawan, at babakatin ko sa kokon ban. Gawa ako ng mukha,  hayop, at minsan, gumawa ako ng hubad na babae. Ayun, halos bigtiin ako ng nanay ko.....

     Me papel ang papel sa buhay ng isang artist. Dito nabubuo ang mga ideya na naglalaro sa malikot niyang imahinasyon. Ang pinasikat na kantang Hey Jude ng The Beatles ay sinulat sa kapirasong papel, yung me guhit pambata para tuwid ang sulat. Ang mga obra ng mga maestro ay nagsimula sa paggawa ng doodles o thumbnails sa kapirasong kokon ban. Sa kokon ban nabubuo ang isang ideya, at kung sa tingin ng artist na hindi akma ang ginawa niyang ideya, lulukutin niya ito ng lukot na lukot, at kapag lumambot na ay dadahin niya ang papel at gagamitin sa inidoro.........

     Ngayon, sari-saring kokon ban ang mabibili mo. Madaming papel, me construction paper sa paggawa ng crafts. Me drawing pad, oslo, waterclor paper, acid free paper, computer paper, white wove, onion skin (bat alang tomato skin?), tracing paper at marami pang iba. Isang klase ng papel, para sa isang klase ng gawa. Ang pinagpunit-punit na dyaryo na papel din at ang tawag ay newsprint ay maaring pagdikit-dikitin at gumawa ng isang paper mache o dili kaya, isang maskara. Andyan pa din si kokon ban, loyal at handa na gamitin siya bilang isang panimula sa isang ideya, o pede din gamitin sa inidoro.

     Katulad ng lapis at ng brotsa, ang tao ay isang papel. Manipis. Madaling masaktan. At kapag binayo ng todo-todo, napupunit, nawawarak. Madaling malagyan ng dumi, at kapag nalagyan ang kokon ban ng dumi, kapuna-puna kaagad, kasi, amputi ba naman ni kokon ban. Pag nalukot, kahit plantsahin mo, mababanaag pa ang dating lukot. Pag nabasa, dapat kang hinay- hinay sa pag-alsa, kundi, masisira ito .(Kaya kung me kilala kang basang-basa na ang papel sa buhay mo, 'wag mo ng patulan at masisira yung taong yun.) Hindi natin maiwasan ang mga pagsubok, trahedya, mga badtrips at hassles. Kasama sa buhay yan. Pero kagaya ng kokon ban, dapat tayong handa: handang gamitin ng Maykapal, handang madungisan, handang malukot at handa rin naman maging bahagi sa isang ideya para sa isang ubod na gandang Obra. Yung papel na ginamit ng Beatles sa Hey Jude ay isinali sa isang auction at ito'y nagkamit ng napakataas na halaga!!! Papel na gawa ng tao nguni't  nagmula sa isang punong kahoy na ginawa naman ng Maykapal.Oo, kokon ban, simple lang pero andaming papel sa buhay ng artist at sa buhay ng tao. Kaya nga ang tao, pag panay paporma, ang tawag, mapapel. Ikaw, kung ika'y isang kokon ban,  ano ba ang papel mo sa mundo? Pang obra maestra ba, o pang-inidoro?

May Luha ang Pasko....

     Kanta ni Victor Wood yan.....me plaka kami niyan kasama si Pilita Corrales at Madrigal singers. 1970s. Ewan ko ba ke pareng Vic, paskong-pasko, luha ang kinakanta. Di ba dapat masaya pasko? Hindi kaya dahil ke Madame Auring? Ah... luma na ba yung tsismis? Luma naman sila paleho.....yun plaka, kako.....

     Isang araw ng Disyembre, kinausap ako ng isang taga-simbahan. 1990 pa ito. Gumawa daw ako ng painting na gagamiting backdrop sa altar. Para sa Simbang Gabi. Gusto ng paring Indian na sa siyam na gabi, me backround ang altar ng isang Nativity scene. So, kako, e di madilim, gabi, tapos, walang ulap pero me kumukuti-kutitap na mga bituin. Me Tala. Tapos, tapos, yun silhouette ng Bethlehem. Tapos,tapos, me kaunting puno, me kaunting tupa, at kaunting pastol. OK ba Padz? Ok daw. So, lakad, punta sa bookstore, bili ng materyales.

    Apat na malalaking illustration board, yung isang buo . Acrylic paint. Brotsa. Uwi. Naligo at nag-umpisang magpa-inspire. Nagpatugtog ako ng mga pamasko. Di ko sinalang si Victor Wood. Yun ke Bing Crosby, yun White Christmas. Ganda.......Nilabas ko sa harap ang aking mga gamit. Ready na. Inspired na. At sinimulan kong gawin ang sky.....Kuha ng Pthalo Blue, Paynes Gray, Mars Black....mix....pahid gamit ang flat brush....Gawa ng horizon, silhouette ng Bethlehem.....ayos...ganda. Lagay ng kaunting bituin , kumukuti-kutitap (2x)......ummmmm....chestnuts roasting on an open fire....jackfrost nipping at your nose.....

mga anak at pamangkin ko po ito, nung sila'y mga inosente pa...

    Me mga batang paslit na nasa gate. Nanunuod...."Ay, pasko!!!" anila... hehe..Di pa man tapos, alam na agad ng audience na batang paslit na paskong- eksena ang ginagawa ko. Epektib!!! hehe..Yabang ako, laki butas-ilong.....

     "WALANGHIYA KA!!!!    Sira Ulo!!!    G_G_!!!!    @%#$^%@!$# Boom!!!   CRASH!!!!! uwaaaaa (palahaw ng sanggol)...uhaaaaaaaaaa....SIGE! SUBUKAN MO!!! PAPATAYIN KITA!!!! waaaaaaaaaaa (iyakan ng mga bata...) Mga tunog ng hinahagis na kagamitan ......balibagan ...pak....spak....

     Sa tapat ng bahay nanggaling ang mga sigawan. Nag-aaway mag-asawang Ite at Janet. Walo anak, sunod- sunod. Panganay 8 yrs. old, bunso, 6 na buwan. Plantsadora namin si Janet. Si Ite, me trabaho pero pag nalasing, yun ulo, asa paa, at yun puwit nya ang nakakabit sa leeg. Sa madaling salita, pag lasing, wala sa sarili. Away na naman..... Sanay na kami. Sanay na ang mga kapitbahay. Walang umaawat, dahil nung panahon na iyon, ala pang Women and Children's Desk. Pati mga pulis sa kanto na kakamot-kamot sa tiyan, ayaw makialam sa away mag-asawa. Sa loob pa man din ng bahay...PAk!! Sampalan na naman. At unti - unti, ang brotsang hawak ko ay nag-iba ng pitik. Naging madiin ang pagpinta ko....Sapak   ..Pahid pintura....BALIBAG....sawsaw bigla sa itim na kulay.... UUUHAAAAAAAAAAaaaaaaa......Pahid ng madiin ng brotsa.....

"Ay, yun pasko, naging bagyo!" utal ng batang- paslit na audience ko kanina pa...
"Di yan pasko, gumagawa siya ng penting ng bulkang sumasabog" anya naman ng isa pang unano....
Nakita kong pumangit ang pinta ko. Nagmukha ngang isang tagpo sa loob ng isang ipo-ipo. Magulo, madilim, maiitim. Nawala ang mga bituin, at di mo na makita ang tala. Sumama ang loob ko at nawalan ng gana. Tumigil na rin pala ang sinalang kong christmas carols......

     Minsan, sa sandaling me mga pangyayaring di kanais-nais, madali tayong maapektuhan. Sa isang iglap, ang saya, biglang me bad trip, bad trip na rin tayo. Ang pangit ano!?! Pero, ngayon, mahigit 20 yrs na ang lumipas, at di ko alam kung asan na sila Janet at Ite, naisip ko: Dapat, nuon pa, kinausap na namin sila. Pinayuhan. Dapat, nakialam kami. Humingi ng tulong sa kinauukulan. DSWD. Pulis. Meyor.Kay Cory. OO, dapat nuon pa, naging concerned na kami. Dahil din sa kawalan ng malasakit, ano na kaya ang nagyari sa kanila? Kung pinayuhan kaya namin si Ite, di siguro mangyayari ito. Kung sinabihan namin si Janet na kapag sinasaktan siya ng asawa niya, dapat ireklamo nya sa pulis, di sana palaging me black eye siya, at baka 4 lang anak niya. Kasi naman, tuwing mag-aaway sila, kinabukasan buntis ulit si Janet.

     Kailan ba tayo dapat kumilos? Kailangan bang makialam tayo? Oo, dapat tayong kumilos para maiwasto ang mga mali. Dapat tayong makialam kung ang mundo sa paligid natin ay dumidilim; kapag natatakpan ng itim ang dapat sana'y mga bituin. Me kasalanan si Ite, me kasalanan si Janet. Me kasalanan ako, at ang mga kapitbahay ko. Walang kasalanan ang mga bata. Pero paglaki nila, paano? Namulat sila sa ganuong mundo. Si Kristo ay isinilang sa isang sabsaban,  ala pang aircon, at walang kama. Madilim at maitim ang mundo kinagisnan Niya. Pero Siya ang me dala ng ILAW, at nagliwanag muli ang mundo. Sa pangyayaring aking nai-kuwento sa inyo, nagkaroon ng Luha ang Pasko, ngunit di pa huli ang lahat. Me mga pasko pang darating, me mga Janet at Ite pang makikilala, at sana, kapag naulit muli ang kanta ni Victor Wood,  mapalitan na ito ng "all is calm...all is bright.."

Brotsa.....Brush

   Brotsa. Brush yan, mga iho't iha. Brush na pang-pinta. Pang pinta ng bahay, ng canvas, pero yun tutbras, sepilyo tawag, dili brotsa. Ang pangit naman sabihin i-brotsa mo ipin mo, di ba?

       Teka, bakit ba sa iba, medyo nadudumihan sila sa salitang ito? Ewan ko. Maaring binigyan nila ng ibang connotation. Pero sa isang artist na katulad ko, kahit tagalog, mas tinatawag naming brush at brushes ang gamit namin kaysa brotsa. Kapag tinawag naming brotsa ang brosta (ang coolet), yun yung ginagamit naming pang-alis ng dumi sa electric fan o dili kaya, yun pampahid ng puting kalburo sa nitso.(kaluluwang tambing....)

       Iba-ibang hugis ang brush ng artist:
1. patulis o rounded-eto ang pang detalye
2. flat- eto ang pampahid ng pintura ng mabilis at maraming area ang mapipintahan
3. bright-parang flat pero mas maiksi ang bristles nito. ginagamit ito kapag gustong mas malapot ang ilagay na pintura o kapag impasto ang istilo
4. filbert-parang flat pero medyo kurbado dulo. pede itong pamapahid kagaya ng flat at makagagawa ng mga pintang detalye sa brotsang ito
5. angle- parang  filbert, pero ang dulo ay angle shape
6. fan- parang pamaypay ng duwende,  na madalas gamitin pang pinta ng mga ulap, damo (dili maryjane), at pagpinta ng malalapad na area.
7. Andyan din ang iba pa - liner, rigger, mopper....nakakatuwang pangalan ano...pero di nakakatuwa ang presyo.hmpp!!!

       Iba-iba rin ang size ng mga ito, mula maliit-palaki. Ngayon, sa tatak, marami ito. Natural, yun gawa sa labas, lalo na from Europe o States, mahal ito. Me brush na libo ang presyo. Me brush din local o Tsina. Mas mura. Pero ano ang sikreto ng magandang brush? Una, dapat itong magandang kumuha ng pintura, yung sumisipsip ng maayos. Tapos, hindi ito nangunguluntoy kapag basa! Dapat, maganda pa rin ang porma, yun para bang ala siyang dalang pintura. At maganda ang "bounce back"-yun pag pinahid mo, mag bounce back sa original form. Nakikita niyo ba mga patalastas ng shampoo? Ganun, parang buhok ng tao ng nag ba-bounce-back. At ang abilidad nitong humawak ng pintura. Hindi maganda yung tutulo ang pintura ng basta-basta, na para bang sipon na di mo pa sinisinga, tutulo. Bad Trip di ba? At kapag pinahid mo na, maganda ang bigay na tulo nito. Paano ka pipili? Op kors my friendship, I recommend buying good quality brushes. Kahit di ka pa marunong magpinta, pero hilig mo, mag-invest ka nito. Marami ka mapipili sa mga art supplies sa mga naglalakihang department stores. Mahal ito ha, lalo na yung natural hair ( buhok ng squirrel, kabayo, o kambing) kaysa synthetic (nylon). Wag na wag balaking kunin ang wig ng mga lola niyo at gumawa ng sariling brush.

Kapag tinatamad magpinta, maglaro ng angry birds....

 
   Meron ako ng karamihan sa nakalista dito. Meron akong mamahalin, pero bumili rin ako ng lokal. Pare-pareho ko itong iniingatan, nililinis ng maayos. Hinuhugasan maige pagkatapos gamitin. At tinatabi sa maayos na sisidlan kapag gusto kong maglaro ng angry birds. Parang talento na bigay ni Lord. Magaling ka bang kumanta? Kantahan mo si Lord sa pamamagitan ng pagsali sa singing ministry ng inyong simbahan, kapilya,  o kung ano man ang relihyon nyo. Maganda nga boses mo, kung sa beerhouse ka nagkakakanta, sayang.(Puro Bikining Itim ang kinakanta mo!) Magaling ka bang magsulat? Aba, gawa ka ng blog o libro at gawin mong paksa ang magagandang ibinigay ni Lord, o dili kaya, mga kuwentong me aral, hindi yung kwento sa Tiktik o kaya yun bastos na kwento. Drowing, magaling ka? Ok, drowing ka, wag naman yun makakasakit ng iba. Arte, hilig mo? Aba, sali ka ke German Moreno o sa Talentadong Pinoy, wag dun sa sinehan sa Pasay na naghuhubad ang mga palabas. Luto, masarap ba luto mo? Aba, penge......Ibig kong sabihin, aba eh, magnegosyo ka! Maganda kita dyan. Pero dafat, tutoo ha. Kapag sinabi mong  goto, eh laman-loob ng baka yan, hindi kalabaw. At kung kalabaw, sabihin mo sa kustomer. (Alam niyo sa Fairview, me lugawan malapit sa FEU Hospital, ang goto nila run, kalabaw.......oo....maitim siya...)

       Ganito dapat tayo sa mga ibinigay na talento sa atin ni Lord. Katulad ng mga artist na ubod ng ingat sa kanilang mga brotsa, ganyan din sana tayo sa mga talentong ipinamahagi ni Lord. Iba't -ibang talento, iba't-ibang brushes. Iniingatan, ginagamit sa kabutihan. Ipagmalaki mo, oo, pwede, pero ipagmalaki mo si Lord, na nagbigay nito at ipinagkatiwala sa'yo. Ating tandaan, darating ang araw na isasauli na natin ito sa Kanya. Darating ang araw na mauupod ang brotsa. Pero sana, sa pagka-upod nito, maipagmalaki natin sa Kanyang harapan na ang BROTSA na ipinahiram Niya, ay nagamit natin ayon sa Kanyang kagustuhan.

"brush, brush, brush your teeth, brush it everyday......merrily, merrily, merrily, merrily, life is brotsa dream...."

Que Horror!!!!!!

     " Habang tahimik na gumagawa ng isang dibuho, napansin niyang tila may mga matang nakatingin sa kanya. Siya lamang ang tao sa lumang bahay, at napakatahimik ng paligid, palibhasa ay oras ng siyesta, at ganun naman sa probinsiya kapag patay na oras. Nguni't patuloy siyang naabala sa kanyang obra, dahil tila may mga yapak naman siyang naririnig. 'Creakkkk....(langit-ngit ng sahig na kahoy)....creak..." May naglalakad sa likod ko!!!! "

     Bago pa mapunta sa kung saan sa kwentong ito, baka magtaka kayo. Horror? Opo. Artist? Opo. Buhay Katoliko? Opo. Ba't me horror? Kasama po yan sa buhay...subukan niyong mag-asawa.....ooooppppsss....mahal na mahal ko po ang asawa ko. Sadyang matabil lang po ang dila ko.

     Matagal akong nanirahang mag-isa sa isang lumang bahay. Naitayo ito nuong 1950. Tumira ako dun mula 1997 hanggang 2007. Bahay ito ng mga lolo at lola ko sa ama. Higanteng bahay, up en down. Bulok na. Gaano kalaki? Ang lupa ay 1,000+ square meters, at ang bahay ay may floor area na mahigit 500 metro kwadrado (taas-baba). Dun ako sa taas, dahil sa baba ay paupahan sa mga opisina. Sa taas ay may 5 kwarto at ako lamang ang nakatira dito. Parang isang pirasong palito sa loob ng bahay posporo-kakalog-kalog.

Kuha ito sa probinsiya ng Cotabato nuong 1998

     Siyempre, nung bago pa lang akong naninirahan dito, medyo nanibago, kinilabutan. Lalo na kapag gabi at black-out, nguni't unti-unting akong nasanay, at dumaan ang taon, kahit walang kuryente, kabisado ko na ang paikot- ikot ng hindi kakapa sa dilim. Mayroon akong nilagay na imahe ng Sacred Heart, at nilagyan ko ito ng vigil lamp; yun bang kukurap- kurap na bombilya na kulay pula. At meron din estatwa ng isang Santa, si Santa Teresa. Pero luma na ito, kasinlaki ng batang 12 anyos, basag ang mata at nakaluwa na. Antik daw ito, at pag-aari ng simbahan, pero mukhang nalimutan na ata. Nilagay ko ito sa tabi ng Sacred Heart.

     Sa isang bahagi ng bahay, tapat ng sala, me azotea o terrace. Doon ako naka puwesto, habang nagpipinta o drawing. Maganda ang puwesto: malaki ang pinto sa balkon, matatanaw mo ang plaza sa labas. Kaya araw-araw, andun ako gumagawa. Umaga, hapon, minsan inaabot ng hatinggabi. Pero isang araw, habang ginagawa ko ang isang painting na kinopya ko sa isang German Artist na si Spitzweg, ako'y balisa. Bagamat walang kaba at wala naman akong iniisip, tila may nagoobserba sa akin. Tumingin ako sa likod, andun pa rin ang santa at ang imahe. Nang bandang alas 2 ng hapon, nagsimula akong makarinig ng mga yapak. At dun tumindig ang balahibo ko at buhok sa may batok. Me naglalakad.... Tinitigan ko: Wala akong makita ngunit nadidinig ko ang yapak, naglalakad sa sala. Hala....lahat ng Aba Ginoong Maria, Ama Namin, halo-halo ng dasal!!!! Matinding takot ang nadama ko at tutoo pala na yung gusto mong tumakbo pero di ka makaalis-yung frozen ka! Pati na ang Santa Clarang pinong-pino eh napakanta ako.......





     Ilang sandali lang yun, pero para bang ubod ng tagal. Nang humupa na ang takot ko, tumigil ako sa paggawa. Pumunta sa harap ng Sacred Heart. Nagdasal. At pumasok sa isipan ko ito: Kung minsan, kumpyansa na tayo sa ating buhay. Kampanante at trabaho lang ng trabaho. Walang napapansin. Walang kasing may sakit, maayos naman ang lagay ng pamilya, kaya ayun, naka focus lang sa trabaho. Pero meron mga nangyayari na di natin nakikita. Sinabi  ni San Pablo na may kalaban tayo, mga espiritong di natin nakikita. Kaya naging isang paalala ito sa akin. Humingi ako ng proteksyon sa Panginoon. Proteksyon sa mga masasamang espirito. Hindi natin masyadong binibigyan ng emphasis ang mga bagay na ito ngayon dahil hindi na panahon nila Conan d Barbarian. Pananhon na ng laftaf, ng MP4, ni Lady GAga. Pero tutoo, andyan sila, patuloy na nagbibigay kaguluhan sa tao.

     Hindi ko nais bigyan ng focus o attensyon ang mga Diyablo. Pero dapat din natin alalahanain na mismong si Hesus ay nagbabala sa atin dito. Ano ang pinakamainam na panlaban sa kanila? Pagdarasal, pagaayuno, pagpapanatiling nasa grasya ng Panginoon. Natakot ba ako? Oo nung umpisa. Ngayon, hindi na.Sapagkat alam kong kahit anong panakot ang gawin nila, hindi sila mananalo sapagkat matagal na silang tinalo ni Hesus sa Kalbaryo.Kaibigan, huwag kang matakot. Kapiling natin si Hesus palagi..

     Siyanga pala, natapos ko ang painting na ginagawa ko nuon. Binigay ko sa kapatid ko bilang pasalubong. Ang bahay? Naibenta na ng tatay ko nuong 2009. Pero walang tumira sa itaas. Nasa baba lang ang mga umuupa. At kapag gabi daw, sabi ng mga kakilala ko, may nakikita silang nakatayo sa azotea kahit hatinggabi na.........